Άθως είναι το τρίτο ανατολικότερο «πόδι» μιας τρίποδης χερσονήσου, στην ανατολική πλευρά της Μακεδονίας. Το παλιό όνομα της Χερσονήσου του Άθωνα ήταν Ακτή. Οι αρχαιότεροι κάτοικοι του Άθωνα πιστεύεται ότι ήταν Πελασγοί. Σε αυτούς όμως κυριάρχησαν οι Χαλκιδείς άποικοι από την Εύβοια, που κατά πάσα πιθανότητα, έδωσαν και το όνομά τους στη Χαλκιδική.
Στη δυτική αιχμή αυτής της χερσονήσου, στο πεδίο της Φλέγρας, διεξήχθη την εποχή πριν ο Θρύλος γίνει μύθος, η Γιγαντομαχία. Οι Θεοί με επικεφαλής τον Δία, εναντίον των Γιγάντων, των υιών του Ουρανού και της Γαίας. Σε αυτή τη μεγάλη μάχη ο Γίγαντας Άθως, άρπαξε το ψηλότερο όρος της Θράκης και το εκσφενδόνησε εναντίον των Θεών. Αστόχησε όμως και έτσι δημιουργήθηκε το τρίτο πόδι της Χαλκιδικής, που έλαβε το όνομά του. Οι Γίγαντες είχαν τελικά την τύχη των Τιτάνων και οι Ολύμπιοι επέβαλαν την κυριαρχία τους στον κόσμο.
Σύμφωνα με την μυθολογία στην Κασσάνδρα καταπλακώθηκε ο Εγκέλαδος από τους Θεούς του Ολύμπου, και προσπαθεί από καιρού εις καιρόν να απελευθερωθεί. Η προσπάθεια αυτή του Εγκέλαδου δημιουργεί το φαινόμενο των σεισμών. Η Σιθωνία οφείλει το όνοµά της στο Σίθωνα, το γιο του Ποσειδώνα.
Τόπος ιερός λοιπόν η Χαλκιδική, το πεδίο της νίκης των Θεών. Στην κορυφή του Άθωνα κτίστηκε ναός με το άγαλμα του Αθώου Διός, για το οποίο η παράδοση λέει πως είχε δύο τεράστια διαμάντια για μάτια που έλαμπαν το βράδυ. Όπως λεγόταν στην κορυφή του Άθωνα κατά την Αρχαιότητα υπήρχαν πολλοί βωμοί, οι οποίοι δεν βρέχονταν, γιατί τα σύννεφα σχηματίζονταν σε κατώτερα στρώματα. Θεοί που λατρεύονταν είναι : ο Ζευς Ομάλιος ή Φύξιος, ο Απόλλων, ο Διόνυσος, ο Ηρακλής, ο Τιτάνας Κρείος, ο Νηρέας, η Αφροδίτη η Ουρανία, η Μορφώ, η Άρτεμις η Δρυμωναία, Αγραία και Ποτάμια, η Δήμητρα και άλλες πελασγικές και θρακικές Θεότητες. Αναφέρεται επίσης και η λειτουργία του μαντείου του Απόλλωνα. Ακόμη πιστευόταν ότι η σκιά του Άθωνα έφτανε μέχρι τη Λήμνο, όπου κάλυπτε ένα άγαλμα στην πόλη Μύριννα. Ακόμη, η Σκιάθος χρωστά το όνομά της στον Άθωνα (Σκιά + Άθως).
Στον Άθω, λειτούργησαν Μυστήρια μεγίστου κάλλους. Οι μυημένοι στις αλήθειες των μυστηρίων απέβαλλαν την όποια τάση για κάθε τι μη αρμονικό προς την φύση και ονομάζονταν «Αθώοι». Όρος που παρέμεινε να ισχύει και στην Δικαιοσύνη για κάποιον που δεν έχει κάνει δυαρμινική πράξη.
Ο Άθως ήταν ο ιερός τόπος που λατρεύτηκε η Δρυμωναία Άρτεμις
Στο Πάνθεον του ιερού αυτού χώρου δέσποζε ως κεντρική θεότητα, αυτή της Αρτέμιδος. Λόγω της άγριας φύσης και της πλούσιας πανίδας, λατρεύτηκε η Δρυμωναία Άρτεμις και ο Άθως έγινε ο ιερός τόπος της Θεάς. Η αδελφή του Απόλλωνα, είχε ως βασίλειό της την άγρια παρθένο φύση, που δεν είχε βεβηλωθεί από ανθρώπινο χέρι. Αυτή την μεταφορική έννοια έχει και η προσωνυμία της ως Αγνή και Παρθένος – προσωνυμίες στις οποίες αιώνες αργότερα απέδωσε το χριστιανικό δόγμα στην Παναγία για διαφορετικούς λόγους.
Η προστασία όμως της Θεάς δεν περιορίζεται μόνο στη Φύση. Επεκτείνεται και στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους νέους. Αυτοί της αφιερώνουν κατά την ημέρα των γάμων τους τη ζώνη τους ή μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους. Η Άρτεμις είναι Θεά των τοκετών γι’ αυτό και την αποκαλούν Παιδοτρόφο, Εύλοχον, Ειλειθυίαν (για την ίδια φροντίδα και προστασία παρακαλείται και η Παναγία από γυναίκες που βρίσκονται σε ενδιαφέρουσα). Η Θεά Άρτεμις είναι κατεξοχήν προστάτιδα των γυναικών που την επικαλούνται σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Φιλομείραξ ως νεαρά κορίτσια, Φιλοπάρθενος ως έφηβες, Ορσιλοχεία ως μητέρες και Λυτηρία τη στιγμή του θανάτου τους.
Η Άρτεμις με άλλα λόγια, συμβολίζει την αιώνια παρθενία και ουδέποτε γέννησε ή υπέκυψε σε ερωτικά καλέσματα. Αφιερωμένη η περιοχή λοιπόν στην κεντρική θεότητα την ουράνια Αρτέμιδα, τα μυστήρια ετελούντο από τις ιέρειες Μούσες, αυτός ήταν και ο λόγος που απαγορευόταν ρητά η παρουσία του ανδρικού φύλου. Σε περίπτωση καταπάτησης του άβατον, οι παραβάτες τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου.
Περίφημη υπήρξε και η πολίχνη Καρυαί (Καρυδιές) με το ονομαστό Ιερό της Καρύας Αρτέμιδος ή Καρυάτιδος, το οποίο όπως και τα άλλα εκεί Ιερά της Θεάς, αποτελούσε χώρο άβατο για τους άνδρες. Σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άντρες, αλλά όχι για όλη την χερσόνησο, όπως συμβαίνει σήμερα, παρά μόνο γύρω από το ιερό. Στο ιερό κατοικούσαν μόνο γυναίκες, ιέρειες της θεάς, όπου και τελούσαν τα Μυστήρια της Αρτέμιδος από ανύπανδρες γυναίκες, όχι μόνο προς τιμή της αλλά και προς τιμή του Απόλλωνα και της Δάφνης.
Η επικράτηση του χριστιανισμού
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, η Παναγία και ο Άγιος Ιωάννης στο δρόμο τους προς τη Κύπρο, έπεσαν σε θύελλα που τους ανάγκασε να πιάσουν λιμάνι 1000 χιλιόμετρα βορειοδυτικά στο μέρος που είναι τώρα η μονή Ιβήρων. Από τότε αυτή έγινε η μοναχική, γλυκοφιλούσα βασίλισσα του Άθωνα και απαγορεύθηκε να πατήσει στην περιοχή άλλη γυναίκα. Η παράδοση αναφέρει ότι όταν η Παρθένος Μαρία βγήκε από την πορεία της όταν προσπαθούσε να πλεύσει προς την Κύπρο και έφτασε στο Άγιο Όρος, της άρεσε τόσο πολύ που προσευχήθηκε στο γιο της ότι θα πρέπει να της ανήκει και εκείνος συμφώνησε. Έτσι καθιερώθηκε να αποκαλείται «ο κήπος της μητέρας του Θεού», είναι αφιερωμένος στη δόξα της, και εκείνη μόνη εκπροσωπεί το φύλο στο Άγιο Όρος.
Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνα, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος». Από την πόλη του Άθωνα, Απολλωνία, πέρασε ο απόστολος Παύλος ενώ μετέβαινε από τους Φιλίππους στη Θεσσαλονίκη και από τότε χρονολογείται η διάδοση του χριστιανισμού στον Άθωνα.
Ο ιερομοναχός Γεράσιμος Σμυρνιωτάκης στο βιβλίο του «Το Άγιον Όρος», θα περιγράψει την όλη «μετάβαση» με τρόπο που συντομότερός του δεν θα μπορούσε ίσως να υπάρξει: «Επί μεγάλου Κωνσταντίνου τω 321μ.Χ υπήρχαν εν Άθω ειδωλολάτραι. Καταπεσόντος δ΄είτα του αγάλματος του Διός μετά μικρόν και των επιβωμείων αιμάτων καταπαυσάντων, επέλαμψεν το Χριστιανικό φώς».
Ο Παρθενώνας της Ακρόπολις της Αρτέμιδος άρχισε να βεβηλώνεται τον 6ο μ.Χ αιώνα. Μετετράπη σε φράγκικη εκκλησία το 1204 και με την τουρκοκρατία το 1456 σε τζαμί. Τα μοναστήρια κτίστηκαν πάνω στα λείψανα αρχαίων ελληνικών ναών και μερικά από αυτά ενσωματώθηκαν στην δόμηση ή την διακόσμηση των μοναστηριών. Τέλος διατηρούνται σε πολλά σημεία μεγάλα τμήματα ερειπίων των αρχαίων τειχών.
Το νέο άβατον άρχισε να ισχύει από το 971 και όχι νωρίτερα, όταν την περιοχή καπηλεύθηκε ο χριστιανισμός για λογαριασμό της Παναγίας, οπότε το άβατον συνεχίστηκε μεν, όμως για τις γυναίκες αυτήν την φορά δε, λες και έπρεπε να παρθεί… εκδίκηση. Συνειρμικά και αναμενόμενα τα όσα ακολουθούν, καίτοι η ανοικοδόμηση των εκκλησιών και των μοναστηριών άρχισε πολύ αργότερα, υπήρχε λόγος που έπρεπε η περιοχή να χαρακτηριστεί ως άβατον νωρίτερα, ώστε να προετοιμαστεί γι’ αυτό που θα ακολουθούσε. Αυτό που ακολούθησε είναι: από «Άλσος της Αρτέμιδος» και «Άλσος των Μουσών», μετονομάστηκε σε «Άγιον Όρος» από τον Κωνσταντίνο Θ’ τον Μονομάχο (1042-1054) και «περιβόλι της Παναγίας», οπότε τότε άρχισε και το κτίσιμο των μοναστηριών.
Έτσι τις έννοιες της Αρτεμιδικής Αγνείας και Παρθενίας καπηλεύθηκε ο χριστιανισμός, με το κακέκτυπο της Παναγίας να αντικαθιστά μετά την «πτώση» των Θεών την προαιώνια Αειπάρθενο Άρτεμις. Στον Άθωνα λαθροβιεί το χριστιανικό κακέκτυπο της Αειπαρθένου Αρτέμιδος, η φιγούρα της «αειπαρθένου Μαρίας», με την παρασιτική χριστιανική θεολογία να χρησιμοποιεί το σώμα του άτυχου Γίγαντα ως ξενιστή.
[Βιβλιογραφία Jean Richepin, Ἑλληνικὴ Μυθολογία, Ἐκδ. Αὐλός, Wikipedia, Ιάσωνας Σχίζας, afipnisis]
Η Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος
Η παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου καταλαμβάνει εξωτερικά το άνω τμήμα της κύριας όψης της τράπεζας της Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Αγιον Ορος και, όπως και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτιρίου, χρονολογείται στην περίοδο 1535 – 1541. Ο ζωγράφος, που μάλλον ταυτίζεται με τον περίφημο Θεοφάνη τον Κρήτα, παρουσιάζει στο αριστερό μέρος της σύνθεσης τον αρχάγγελο Γαβριήλ και στο δεξιό την Παναγία. Ακόμα δεξιότερα, τη Θεά Άρτεμις να αποχωρεί κρατώντας ένα αδράχτι, από το οποίο φεύγει ένα κόκκινο νήμα που καταλήγει τυλιγμένο στο δεξί χέρι της Παναγίας.
Στην κορυφή της σύνθεσης βρίσκεται εντοιχισμένη μία μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται ένα τεράστιο αυτί εντός πλαισίου, πάνω από το οποίο υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ [εικόνα 1]. Από τους χαρακτήρες εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πλάκα ανήκει στην κλασική ελληνική περίοδο και χρονολογείται στον Ε΄ – Δ΄ π.Χ. αιώνα.
Η τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας στο συγκεκριμένο σημείο ως αφιέρωμα κάποιας Νεβρίδος στην αρχαία Αρτέμιδα αποτελεί αντικείμενο ενός ενδιαφέροντος άρθρου που υπογράφει ο Ραφαήλ Λεβαντόφσκι. Στο άρθρο του ο Πολωνός ιστορικός τέχνης και ελληνιστής υποστηρίζει ότι η ενσωμάτωση της αναθηματικής πλάκας στο κέντρο του εικονογραφικού προγράμματος του Ευαγγελισμού δεν εξυπηρετεί μόνο διακοσμητικούς λόγους, αλλά σχετίζεται με την ερμηνεία του Ευαγγελισμού όπως παραδίδεται στις Απόκρυφες Γραφές, καθώς και με την αγιορείτικη παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι αρχαιοελληνικές θεότητες παρέδωσαν στην… Παναγία τον τόπο που έμελλε να γίνει το Περιβόλι Της.
Μεγάλο μέρος της μελέτης του αφιερώνει ο Λεβαντόφσκι στα χαρακτηριστικά της Αρτέμιδος όπως διαμορφώνονται στην εξέλιξή της ως την ομηρική εποχή, κατά την οποία η θεά «ρυθμίζει την αγνότητα του πρωτόγονου βίου, όπου η μητρότητα συνδυάζεται με τη γονιμότητα αλλά όχι και με τον έρωτα». Πρόκειται για αντίφαση που «παρουσιάζεται κυρίως στις αντιθέσεις, π.χ. παρθενία-μητρότητα», παρατηρεί ο συγγραφέας. Παραπέμπει στον Γάλλο φιλόσοφο και ιστορικό Πιέρ Γκριμάλ, ο οποίος παρατηρεί «μια ιδιοτυπία στη λατρεία της Αρτέμιδος: στην παρθένο θεά απευθύνονταν για να ζητήσουν βοήθεια κατά τον τοκετό», αφού μπορούσε να φανεί και κακότροπη, οπότε «οπλισμένη με τόξο, έριχνε ένα βέλος στην ετοιμόγεννη, δίνοντάς της αιφνίδιο θάνατο».
Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε», καταλήγει ο Λεβαντόφσκι, «ότι η Άρτεμις με την αντίθεση παρθενίας-μητρότητας αποτελεί μία προεισαγωγική μορφή της χριστιανικής παρθένου που θα γεννήσει τον υιό του Θεού. Στην ουσία ο ζωγράφος της τράπεζας της Λαύρας, αν και είναι αδύνατον να αποδείξει κανείς ότι ενσυνείδητα είχε τοποθετήσει στη συγκεκριμένη θέση την αφιερωματική πλάκα της Αρτέμιδος, στην οποία υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή «ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ», συγκέντρωσε στη σύνθεση αυτή τα κοινά στοιχεία της Θεάς Άρτεμις και της χριστιανικής Θεοτόκου. [Η Καθημερινή, Αρχείο Πολιτισμού 25.03.2006, «Ευαγγελισμός και προχριστιανική αρχαιότητα»]
Κτίστηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας στα λείψανα Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος?
Είναι η – εντοιχισμένη στην τοιχοποιία της μονής – μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται το τεράστιο αυτί και η επιγραφή «ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ», απομεινάρι από δομικά στοιχεία του Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος? Κτίστηκε η μονή Μεγίστης Λαύρας στα λείψανα Ιερού της Δρυμωναίας Αρτέμιδος?
Δοθείσης της παραδοχής του άβατου που ισχύει για την Αρχαιολογική Υπηρεσία στη Χερσόνησο του Άθω, απάντηση στο παραπάνω ερώτημα καλείται να δώσει η «Αρχαιολογική Γεωδαισία».
«Αρχαιολογική Γεωδαισία» είναι ο κλάδος των μαθηματικών, της χαρτογραφίας και της αρχαιολογίας που ασχολείται με τη μελέτη χωρικών αρχαιολογικών σχέσεων, δηλαδή σχέσεων μεταξύ χωροταξικών σχημάτων μνημείων του παρελθόντος, όπως αυτά εκτείνονται και κατανέμονται στο γεωγραφικό χώρο βάσει της γεωγραφικής τους θέσης από το Παγκόσμιο Σύστημα Στιγματοθέτησης, ή Θεσιθεσίας, και έχουν ιδιότητες όπως οι επιφάνειες οι γραμμές και τα σημεία. Κυριολεκτικά η Αρχαιολογική Γεωδαισία είναι η «μελέτη των αρχαίων μνημείων βάσει της προβολής της γεωγραφικής τους θέσης σε Μερκατορική χαρτογραφική προβολή της Γης». Ως αυτόνομη επιστήμη περιλαμβάνει τη δική της μεθοδολογία και εξειδικευμένες τεχνικές των κλάδων της χαρτογραφίας και των μαθηματικών, που ασχολείται με τη μελέτη χωρικών σχέσεων των μνημείων του παρελθόντος. Λόγω των άμεσων πρακτικών της εφαρμογών, αντικείμενο της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας είναι η συγκέντρωση και παραγωγή πολιτισμικής πληροφόρησης, καθώς και ο εντοπισμός γεωγραφικών θέσεων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος με σκοπό την συστηματική ανασκαφή. Ως συστηματική ανασκαφή νοείται εν προκειμένω η επιστημονική μέθοδος και διαδικασία διερεύνησης, αποκάλυψης και καταγραφής κινητών και ακίνητων μνημείων που διατηρούνται κάτω από επιχώσεις, η οποία προγραμματίζεται με μαθηματικά/χαρτογραφικά/γεωδαισιακά κριτήρια και κυρίως αποσκοπεί στην αποκάλυψη αρχαιολογικών μνημείων δια των πιθανολογούμενων ευρημάτων από την προηγηθείσα μελέτη χωρικών γεωδαισιακών σχέσεων μεταξύ μνημείων του παρελθόντος των οποίων η γεωγραφική θέση είναι γνωστή. Οι γεωδαισιακές σχέσεις μεταξύ των μνημείων που κυρίως ενδιαφέρουν είναι, της λοξοδρομικής ευθείας σύνδεσης και του τριγωνισμού λοξοδρομιών μεταξύ των θέσεων σε Μερκατορική προβολή.
[Πρώιμη εφαρμογή της Αρχαιολογικής Γεωδαισίας δημοσιεύθηκε στις 13/11/2014 στην επίσημη σελίδα της Καναδικής Διαστημικής Υπηρεσίας (Canadian Space Agency). Ένας 15χρονος Καναδός από το Κεμπέκ ανακάλυψε μία χαμένη πολιτεία των Μάγια εφαρμόζοντας τη γεωδαιτική θεωρία του που θέλει τον πολιτισμό αυτόν να επιλέγει την τοποθεσία όπου θα οικοδομήσει τις πόλεις του με βάση το σχήμα των αστερισμών όπως οι αυτοί αποτυπώνονται γεωδαιτικά στο χάρτη, σε έναν συσχετισμό που κανείς επιστήμονας δεν είχε σκεφτεί μέχρι σήμερα. Το δημοσίευμα στη σελίδα της Καναδικής Διαστημικής Υπηρεσίας, εδώ: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=835792003109665&id=150629121625960 ]
Κριτήριο για την ταυτοποίηση μιας γεωγραφικής θέσης ως «σημείο – στόχος συστηματικής ανασκαφής» είναι, να αποτελεί σημείο αναφοράς με τρία (3) τουλάχιστον γνωστά μνημεία – τρία μνημεία των οποίων η γεωγραφική θέση πάνω στο χάρτη είναι προσδιορισμένη με ακρίβεια. Οι μετρήσεις πραγματοποιούνται από την Google Maps, ενώ ο σχεδιασμός και η απεικόνιση των γεωδαιτικών δομών γίνεται με χρήση ειδικού χαρτογραφικού λογισμικού που επιτρέπει το σχεδιασμό περίπλοκων γεωδαισιακών δομών.
– Η γραμμή που ενώνει το ιερό της Δρυμωναίας Αρτέμιδος στο Άλσος της Αρτέμιδος (σήμερα μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος) με το ιερό του Απόλλωνος Δειραδιώτη στο Άργος, διέρχεται ακριβώς από το ιερό & μαντείο Απόλλωνος Πτώου στο Ακραίφνιο Βοιωτίας. Η γραμμή είναι 316.225,09 μ. [εικόνα 2]
– Ισοσκελές είναι το τρίγωνο με κορυφή το ναό του Απόλλωνα Παγασίτη στις Νέες Παγασές Βόλου, και ίσα σκέλη έως (α) το ναό του Δαφναίου Απόλλωνα (σήμερα μονή Δαφνίου στο Χαϊδάρι) (157.047,48 μ.) και (β) το ιερό της Δρυμωναίας Αρτέμιδος στο Άλσος της Αρτέμιδος (σήμερα μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος) (157.045,09 μ.). [εικόνα 3]
0 Σχόλια